Annals of Japan Association for Middle East Studies
Online ISSN : 2433-1872
Print ISSN : 0913-7858
Мустакиллик Даврида Каштачилик ва кушимўа иш : ЎзР Бухоро вилояти Шофиркон туманидаги каштачилик амалиёти хакида
Emi IMAHORI
Author information
JOURNAL FREE ACCESS

2006 Volume 21 Issue 2 Pages 113-140

Details
Abstract

Узбекистон Республикаси мустакилликка эришганидан сунг давлат томонидан сиёсий ва иктисодий сохада катта узгаришлар амалга оширилди. Инчунин бу борада махаллий хунармандчиликда, айникса уй хунармандчилиги хисобланган каштачиликда хам катор эътиборга сазавор амалий ишлар бажарилди. Мазкур маколада 2002-2004 йиллар мобайнида муаллиф томонидан Узбекистон Республикаси Бухоро вилоятининг Шофиркон туманида олиб борилган дала тадкикотлари жараёнида йигилган материаллар асосида минтакада замонавий каштанинг яратилиш жараёни илмий тарзда тахлил этилган. Тадкикотнинг биринчи кисмида, узбекистонда каштачилик сохасининг шаклланиши тарихи борасида мулохазалар билдирилган. Этнограф олим О.Сухареванинг таъкидлашича, 19 аср охири 20 аср бошларида барча хотинкизлар доимий тарзда шугулланганлар булсада каштачилик махсус соха тарзда тараккий этмаган. Кейинчалик эса кашта нусхаларини яратувчи махсус мутахасислар пайдо булган. Совет хокимияти урнатилганидан сунг каштачилик санъати икки йуналишда ривожланган. Биринчиси, артельдаги усталар фаолияти билан боглик, булиб, улар махсус каштачилик мутахассислари хисобланган. Иккинчиси, кишлокдаги хотин-кизлар махсус тарзда эмас, балки узларининг кизикишларидан келиб чикиб уй шароитида каш-тачилик билан шугулланганлар. Умуман олганда собик Совет Иттифоки даврида каш-тачилик сохасида янги йуналишлар пайдо булган ва бунинг натижаси уларок каш-тачиликда жиддий узгаришлар юз берган. Тадкикотнинг иккинчи кисмида, муаллиф Шофиркон туманидаги каштачилик борасида кенг маълумотларни беришга харакат килган. Тадкикот объекти хисоблан-ган худудда ипак ип билан кулда тикиладиган кашталарни тикиш ва сотишга ихти-сослаштирилган янги касб "каштачи бизнеси" бошланганлиги аникланган. Каштачилар уз касбини билимдонлари булиб кашта яратиш жараёнида кашта тикувчиларга тикиш усулларини ургатиш, мижозлардан буюртма олиш каби катор юмушларни бажар-ганлар. Уз навбатида "каштачи бизнеси"га ёлланма тарзда ишловчилар булиб, улардан бири кашта тикувчилар булган. Тадкикотнинг учинчи кисмида, муаллиф томонидан утказилган саволно-малар асосида кашта тикувчилар ва кашта тикиш билан боглик маълумотлар, яъни улар-нинг ёши, маълумоти, кашта тикиш учун бериладиган иш хаки, уларнинг иш шароит-лари урганилган. Бунда муапллиф кашта тикувчиларнинг тиккан кашталарига Бухоро шахрида сотиладиган сузаналарга нисбатан бирмунча кам микдорда иш хакки берилиши аникланган. Шунинг учун айрим кишилар каштачига хавас килиб каш-тачилик бизнеси билан шугулланишга харакат килганлар. Лекин купинча шахсий бизнеснинг бошланиши узига хос кийинчиликларни хам келтириб чикарган. Натижада кашта тикувчиларнинг куплари кашталик билан асосан "кушимча иш" тарзида шугулланганлар. Уларнинг асосий иш фаолияти бошка касблар ёки хунарлар булган. Маколанинг туртинчи кисмида, юкорида келтирилган маълумотлар илмий тарзда тахлил этилган. Бунда купрок каштачилик сохасида мутахасислари булган каштачилар фаолиятига эътибор каратилган булиб, кашта мутахассислари кашталик сохасида узига хос изчил техника сохиблари булиб, улар учун каштачилик асосий машгулот тури хисобланган. Лекин купчилик кашта тикувчилар каштани тикиб сотиш максадида тикмаганлар. Улар оиладаги тарзда мехнат килиш маданияти узлаштириш максадидагина кашталар тикканлар. Мустакилликдан сунг, маълум бир маблагга, яъники пул учун кашта тикила бошланган. Натижада каштачи бизенеси шаклланган булиб, улар ёлланма тарзда кашта тикувчилар эвазига фойда топа бошлаган. уз навбатида кизлар учун каштани <<кушимча иш>> тарзда шугулланиш фойдали булган. Чунки уларнинг асосий касбий фаолияти бошкд булиб, бу уларга маълум маънода танлаш имкониятини берган. Бошкдча тарзда айтадиган булсак, каштачилар сифатли кашта тикувчиларни узлариникидан кетмаслиги учун уларнинг иш шароитларини яхширок килишга харакат килганлар. Хулоса килиб айтганда, кашта тикувчилар каштачига ёлланма тарзда ишларида бирмунча кучсиз мунособатда булишган. Лекин уларнинг

(View PDF for the rest of the abstract.)

Content from these authors
© 2006 Japan Association for Middle East Studies (JAMES)
Previous article Next article
feedback
Top